Қымбат емес жəне таза энергия көздері дегеніміз — табиғи ресурстарды пайдалана отырып, қоршаған ортаға аз зиян келтіретін энергия түрлері. Олар негізінен жаңартылатын энергия көздеріне жатады.Олардың, бірнеше нұсқалары бар:
1.Күн энергиясы,2.Жел энергиясы,3.Геотермалдық энергия,4.Биомасса.Бұл энергия көздерінің барлығы қоршаған ортаға аз зиян келтіреді жəне қайталанатын ресурстарға негізделген.
Биомасса қымбат емес жəне таза энергия көзі ретінде Қазақстан үшін үлкен əлеуетке ие. Биомассаны пайдалану бойынша келесі негізгі ақпараттарды атап өтуге болады:
Биомасса дегеніміз — өсімдіктер, ағаштар, ауыл шаруашылығы қалдықтары, мал шаруашылығы қалдықтары сияқты органикалық заттар. Биомассадан биотопливо (биогаз, биоэтанол, биодизель) өндіру технологиялары қарқынды дамуда. Бұл өнімдер қазба отындарға баламалы болып табылады.
Қазақстанда биомассаны пайдалану бойынша зерттеулер Ұлттық университетте (ҚазҰУ), ҚР Ұлттық ғылым академиясында жəне басқа да ғылыми орталықтарда жүргізілуде.
Биомассаны пайдалану қалдықтарды кəдеге жарату мəселесін шешуге, қоршаған ортаны қорғауға жəне жаңа жұмыс орындарын ашуға ықпал етеді.
Соңғы жылдары жаңартылатын энергия технологияларының құны айтарлықтай төмендеді. Мысалы, күн панельдерінің бағасы 2010 жылдан бастап 70%-ға төмендеді.
Қазақстанда қымбат емес жəне таза энергия көздерін пайдалайтын бірқатар фабрикалар мен кəсіпорындар бар:
- «Astana Solar» күн панельдерін өндіретін зауыт (Нұр-Сұлтан қаласы)
- «ZNES» жел генераторларын өндіретін зауыт (Тараз қаласы)
- «Biogas.kz» биогаз өндіретін зауыт (Түркістан облысы)
- «Geo Energy» геотермалдық электр станцияларын орнатумен айналысатын компания (Алматы облысы)
Бұл кəсіпорындардың қызметі Қазақстанда қымбат емес жəне таза энергия көздерін дамытуда маңызды рөл атқарады. Олар жергілікті өнімдерді шығарып, жаңартылатын энергияны пайдалану мəдениетін қалыптастыруға ықпал етеді.
Қазақстан Ұлттық Университетінде (ҚазҰУ) қымбат емес жəне таза энергия көздері бойынша бірнеше жобалар мен зерттеулер жүргізіледі: - ҚазҰУ-дың Жаратылыстану ғылымдары факультетінде күн батареяларын жобалау жəне өндіру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
- Физика-техникалық факультетінде жел генераторларын жобалау жəне жел энергиясын пайдалану бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілуде.
- Химия жəне химиялық технология факультетінде биомассадан биотопливо өндіру бойынша зерттеулер жүргізілуде.
Осы бағыттағы зерттеулер мен жобалар ҚазҰУ-дың қымбат емес жəне таза энергия саласындағы маңызды үлесін көрсетеді.
Қымбат емес жəне таза энергия көздерін дамыту бойынша бірнеше проблема шешу жолдары бар: - Таза энергия технологияларына арналған салықтық, қаржылық жəне басқа да жеңілдіктер енгізу
- Күн панельдерінің, жел генераторларының жəне басқа да жабдықтардың өнімділігін арттыру
- Жаңартылатын энергия көздерін сақтау жəне тарату технологияларын жетілдіру
Қорыта айтқанда, қымбат емес жəне таза энергия көздері Қазақстан үшін перспективалы бағыт болып табылады. Оларды дамыту елдің энергетикалық жəне экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге ықпал етеді.Жаңартылатын энергия саласындағы технологиялар мен инновациялар Қазақстанның экономикасын əртараптандыруға, жаңа жұмыс орындарын ашуға жəне экологиялық таза өндірісті дамытуға ықпал етеді.
Лукманова Ж.С.
Жоламанов Е.М.
